Styka Tadeusz (Tadé) (1889–1954), malarz.
Ur.12 IV w Kielcach, był synem Jana (zob.) i Lucyny z Olgiattich, starszym bratem Adama (zob.).
Artystyczną edukacją S-i od wczesnych lat zajmował się ojciec. Już jako czterolatek S. rysował z pamięci i wkrótce zaczął malować olejno; pierwsze jego prace w tej technice pokazano w r. 1899 na wystawie obrazów ojca we Lwowie. W r. 1899 był z ojcem m.in. w Warszawie, a w r. 1900 wyjechał z nim do Paryża, gdzie w l. 1900–2 uczył się w gimnazjum jezuitów. W r. 1901 na wystawie sztuki dzieci w paryskim Petit Palais pokazał rysunkowe i olejne studia koni oraz portrety, zdobywając pierwszą nagrodę. (Przewodniczący jury E. Carrière wezwał go na posiedzenie komisji dla sprawdzenia, czy nadesłane prace były wykonane samodzielnie, a S. pod okiem jurorów rysował wówczas z pamięci i z natury). Carrière, a także paryski sąsiad rodziny, J. J. Henner, obaj wybitni portreciści, wywarli decydujący wpływ na edukację S-i, która nie miała charakteru regularnych studiów. We wczesnej młodości S. z upodobaniem malował i modelował w glinie zwierzęta, zwłaszcza lwy; do rzeźbienia zachęcali go (wg relacji ojca) J. L. Gérôme oraz zaprzyjaźniony z Carrièrem A. Rodin. Z czasem S. zajął się niemal wyłącznie malarstwem portretowym, niekiedy wprowadzając sztafaż z wyobrażeniami zwierząt; przykładem był obraz Orfeusz (1908, Galeria Sztuki we Lw.), w którym tytułowemu bohaterowi zostały nadane rysy twarzy Ignacego Paderewskiego. W r. 1903 był S. najmłodszym uczestnikiem paryskiego Salonu, pokazując Portret Lwa Tołstoja (malowany wg fotografii lub na podstawie wizerunku wykonanego przez ojca). Za pokazany w r. 1904 Portret ojca otrzymał honorowe wyróżnienie. Jesienią t.r. towarzyszył ojcu w podróży do USA na wystawę światową w Saint Louis. Podczas pięciomiesięcznego pobytu w USA namalował Portret pani Parker.
W lutym 1905 wrócił S. z ojcem do Paryża, gdzie rozpoczął pracę nad obrazem Prometeusz oraz Portretem Hennera, ukończonym już po śmierci preceptora i wystawionym w r. 1906 na paryskim Salonie (oba obrazy wraz z kolekcją dzieł Hennera zakupiło muz. w Miluzie). Urządzona t.r. w Galerie Georges Petite’a wystawa ojca i syna odniosła sukces. Ojciec S-i nazwał willę w Garches koło Paryża francuską wersją imienia syna «Tadé», której ten używał, sygnując obrazy. Dzięki pozycji ojca i jego stosunkom, S., na poczekaniu rysujący portrety, szybko zyskiwał popularność, szeroką klientelę i zyskowne zamówienia w kręgach polityków (był przedstawiony m.in. prezydentom Francji E. Loubetowi i A. Fallièresowi), wielkiej finansjery, elit intelektualnych i artystycznych. Powstały wówczas m.in. Portret Camille’a Flammariona, znanego astronoma (1908), Portret ojca w Garches, w stroju stylizowanym na tołstojowski (1908, Muz. Narod. we Wr.), pełen teatralnego wdzięku Portret baronowej O. de K. (1909) oraz alegoryczny Ikar (1909). Nieco późniejsze były wizerunki: dziennikarza i polityka Henri’ego Rocheforta (1911), malarza Aimé Morota przed klatką z lwami (1911) i zbiorowy portret trzech śpiewaków: Enrica Caruso, Titty Ruffo i Fiodora Szalapina (1912). Jesienią 1909 przyjechał S. z ojcem do Krakowa; ojciec zamierzał namalować wspólnie ze S-ą panoramę bitwy pod Grunwaldem i umieścić ją w Barbakanie; do realizacji tego pomysłu jednak nie doszło. W r. 1911 wystawił swe prace, razem z ojcem i bratem, w willi w Garches. W r. 1912 Rochefort opublikował krótki, bardzo pochlebny artykuł o S-ce w konserwatywno-prawicowej „La Patrie”. W r. 1913, razem z bratem Adamem, towarzyszył S. ojcu w prawie trzymiesięcznej podróży do Grecji i Włoch. Namalował wówczas kilka scen rodzajowych w plenerze, np. Wieczór na Kefalinii (muz. w Miluzie) i Świątynia w Delfach. W czerwcu i lipcu 1914 realizował w Gołuchowie zamówienie Adama Ludwika Czartoryskiego, malując jego portret w stroju polskim oraz portret jego żony, Marii Ludwiki z Krasińskich z synem Gustawem (oba w Muz. Narod. w P.).
W okresie paryskim S. uczestniczył regularnie w Salonach, wystawiał też swe obrazy, zazwyczaj wspólnie z ojcem i bratem Adamem – w Galerie de la Boëtie (1910, 1914), Galerie Bernheim (1912), Galerie de l’Elysée (1920), Galerie Georges Petit (1909, 1922, 1925). Poza Paryżem wystawy jego twórczości odbywały się przede wszystkim w USA: w Nowym Jorku, często w galerii Knoedlera (m.in. 1923) i w Chicago. Łatwość w posługiwaniu się środkami malarskimi, przy niewątpliwej psychologicznej przenikliwości, splotły się z czasem w twórczości S-i w manierę, w której charakteryzowana szeroką barwną plamą postać ukazywana była na płaskim, najczęściej neutralnym tle, zaznaczonym jedynie kolorem. Portretowane kobiety cechowała nienaturalna uroda i pretensjonalne pozy. Efektownym przykładem był Portret Poli Negri (1920, Muz. Narod. w W.). Malarstwo portretowe S-i część krytyki określała jako «sztukę konwenansu salonowego czy żurnala mód, wytwór dużych umiejętności kunsztu malarskiego i widocznej chęci podobania się» (F. Klein).
W r. 1929 zamieszkał S. w Nowym Jorku przy Central Park South, utrzymywał jednak nadal pracownię w Paryżu. Wkrótce potem nabył posiadłość w Ashley Falls w stanie Massachusetts. W l. 1930–1 obrazy S-i, jego brata Adama i nieżyjącego już ojca, pokazywano na Wystawie Okrężnej w Warszawie, Łodzi, Katowicach, Krakowie, Lwowie i Poznaniu. Wspólnie z bratem wystawiał w Warszawie w TZSP w r. 1936. S., określany przez polską prasę jako portrecista milionerów, namalował wówczas m.in. oficjalne wizerunki prezydentów USA: Herberta Hoovera (1930) i Franklina Delano Roosevelta oraz portrety: Paderewskiego (1930), Harry’ego Trumana (1934), księcia i księżnej Piemontu (1934), matki prezydenta Sary Roosevelt (1936), Konstantego Skirmunta (1935), Tadeusza Zielińskiego (1935) i Maurice Maeterlincka (1945). W r. 1942 w Nowym Jorku w Acquavella Gallery odbyła się zbiorowa wystawa S-i. Po drugiej wojnie światowej powstał m.in. Portret gen. Władysława Andersa (1950). S. zmarł 11 IX 1954 w Nowym Jorku, został pochowany na cmentarzu Forest Lawn Memorial Park w Glendale koło Los Angeles. Był odznaczony orderem francuskiej Legii Honorowej.
W małżeństwie (od r. 1929) z Doris (nazwisko panieńskie nieznane) miał S. córkę Wandę (ur. ok. 1930).
Pośmiertna wystawa dzieł S-i odbyła się w r. 1956 w Hammer Gallery w Nowym Jorku. Prace artysty znajdują się przede wszystkim we Francji (muzea w Miluzie i Nicei) i w USA (Muz. Narod. w Waszyngtonie), nieliczne w Polsce (w Muzeach Narod. w Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu) oraz Lwowskiej Galerii Sztuki.
Autoportret z obrazem w dłoniach z r. 1907, olej., w Lwow. Galerii Sztuki; Autoportret z paletą z r. 1913, olej., wł. rodziny; Portret własny ok. r. 1930, olej., w Muz. Narod. w W.; – Bénézit, Dictionnaire (1966); Grajewski, Bibliogr. ilustracji; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Pol. Bibliogr Sztuki; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler; Vollmer, Künstler Lexikon; W. Enc. Powsz. (PWN); Wielka Encyklopedia PWN, W. 2005 XXVI; – Catalogue des tableaux par Jan Styka et Tadé Styka, Georges Petit, Paris 1909; Exposition des oeuvres de Tadé Styka et Adam Styka. Galerie Georges Petit, Paris 1925; In propria persona. Malarzy polskich portret własny ze zbiorów Lwowskiej Galerii Obrazów. Katalog wystawy, Oprac. I. Chomyn, Kat. 1997 (reprod. autoporteretu z r. 1907); Malarstwo polskie XVII–XIX w. Obrazy olejne, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wr. 1992; Malarstwo polskie od XVI do XX w. Katalog [b.m.r.w.]; Okrężna wystawa 1930/1931. Jan Styka, Tadé Styka, Adam Styka, Ł. 1930; Przewodnik po wystawie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych nr 110, W. 1936; Wystawa prac Jana, T. i Adama Styków. Katalog. TZSP, W. 1926; Wystawa zbiorowa śp. Jana Styki oraz synów Adama i T. i R. Radwańskiego, Miejska Galeria Sztuki, Ł. 1926; – Bartoszewicz K., Jan i Tadeusz Stykowie, „Nasz Kraj” 1907 z. 7 s. 262–3; Chołoniewski A., Dwaj Stykowie, „Świat” 1907 nr 10; Chomyn I., 150 arcydzieł malarstwa polskiego ze zbiorów Lwowskiej Galerii Sztuki, Sopot 2006; Czapliński C., The Styka Family Saga / Saga rodu Styków, New York 1988; Dangel F., W kowieńskim muzeum, „Kur. Warsz.” 1939 nr 30; Drohojowski J., Wystawa Styków, „Kultura” 1937 nr 5; Frycz K., Gawęda o Stykach, „Świat” 1926 nr 9; Gąsiorowski W., Stykowie, tamże 1911 nr 6; tenże, Wystawa Styków w Paryżu, tamże 1912 nr 13; Husarski W., Wystawa Tadeusza i Adama Styków, „Tyg. Ilustr.” 1926 nr 7; Klein F., Notatnik krakowski, Kr. 1965 s. 54; Kosiakiewicz W., Ostatnie obrazy obu Styków, „Świat” 1909 nr 25; Otrange-Mastai M. L., Tadé Styka, „Apollo” R. 62: 1955 s. 170–7; Piątkowski H., Prace T. Styki, „Tyg. Ilustr.” 1912 nr 15 s. 302; Pol. życie artyst. w l. 1890–1914; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Poprzęcka M., Polskie malarstwo salonowe, W. 1991 s. 22; Pożerski E., à propos de l’exposition des Styka, „Bulletin Polonais” 1910 nr 264 s. 199–201; Rochefort H., Cudowny młodzian, „Sztuka” (Lw.) T. 2: 1912 s. 112; Styka M., Styka A., Styka. The Art and Family Memories, [b.m.w.] 2005 (także tekst pol.); Treter M., Nowsze malarstwo polskie w Galerii Miejskiej we Lwowie, Lw. 1912; Vaudoyer J.-L., Tadé et Jan Styka (Galerie Georges Petit), „Chronique des Arts” 1909 nr 22; Wankie W., Obrazy T. Styki w Zachęcie, „Świat” 1923 nr 24; Witwicki W., O pewnej psychologii sukcesu. W związku z artykułem Boya o wystawie Styków, W. 1930; – „L’Art et les Artistes” R. 2: 1906/7 nr 15 s. 130; „Droits Homme” 1912 nr z 3 III; „Kur. Warsz.” 1912 nr 150, 1914 nr 13, 152; „Libre Parole” 1920 nr z 2 VI; „Panorama” 1930 nr z 15 VI i 29 VI; „Pion” 1934 nr 17; „Polonia” 1914 nr 12; „Sztuka” (Lw.) T. 1: 1911 s. 185, T. 2: 1912 s. 110–11; „Sztuki Piękne” R. 2: 1925/6 s. 282–5, R. 6: 1930 s. 119–20, R. 7: 1931 s. 62–4; „Życie i Sztuka” 1901 nr 26 s. 306, 1905 nr 19, 33.
Ewa Houszka